بیشتر هزارپاها دارای بدنی دراز و استوانه‌ای یا پهن هستند ولی انواعی از آن‌ها شکل‌های گوناگون دیگری دارند و برخی نیز می‌توانند به‌دور خود بپیچند و بدن خود را مانند توپ، گرد کنند. این جانوران دارای بدنی بندبند بوده و در هر بند، دارای دو جفت پا هستند. تعداد بندها در گونه‌های مختلف هزارپا، متفاوت و معمولاً بیش از ۲۰ بند است. یک گونه از هزارپاها با نام علمی “Eumillipes persephone” می‌تواند تا بیش از ۱٬۳۰۰ پا داشته باشد اما با این وجود، تعداد پا در اکثر هزارپاها، بسیار کمتر از هزار عدد است. هزارپاها عموماً آهسته حرکت می‌کنند و بیشتر آن‌ها پوده‌خوار بوده و از بقایای گیاهی و برگ‌های در حال پوسیدگی تغذیه می‌کنند. برخی دیگر از آن‌ها از قارچ‌ها و شیره گیاهان تغذیه می‌کنند و تعداد بسیار کمی نیز شکارگر و گوشت‌خوار هستند. این جانداران، در اکثر موارد برای انسان بی‌ضرر هستند اما برخی نیز آفت گیاهی بوده و به‌ویژه در گلخانه‌ها می‌توانند خسارت زیادی به بار بیاورند. هزارپاها از کهن‌ترین جانوران خشکی‌زی هستند. هزارپاها تقریباً در اکثر نواحی اعم از خانه‌ها، باغ‌ها، پارک‌ها حتی در برج‌های مسکونی یافت می‌شوند.
هزارپا
وجود بدنی کشیده و پاهای متعدد از ویژگی‌های مشخص است که هزارپاها از دیگر بندپایان متمایز می‌شوند. این بندپایان یک جفت شاخک یا آنتن و چشمانی ساده دارند. هزارپاها تنوع زیادی در ویژگی‌ها، ظاهر و اندازه خود دارند. کوچک‌ترین گونه‌ی آن‌ها، ۲ میلی‌متر و بزرگ‌ترین هزارپای شناسایی‌شده، تا ۳۵ سانتی‌متر طول دارد. تعداد بندهای بدن آن‌ها از ۱۱ تا بیش از ۳۰۰ بند است. رنگ آن‌ها عموماً سیاه و قهوه‌ای و تیره است اما برخی نیز رنگ روشن هستند و برای اعلام هشدار به جانوران شکارچی، دارای رنگ هشدار هستند. بعضی گونه‌های هزارپا، می‌توانند در زیر آب شیرین، تا ۱۱ ماه زندگی کنند. گونه‌های اندکی نیز در نزدیکی آب‌های شور و دریاها یافت شده‌اند که تا حدودی می‌توانند محیط‌های نمکی را تحمل کنند. هزارپاها جانورانی شب‌فعال هستند و به‌طور مخفیانه زندگی می‌کنند روزها درون خاک، زیر برگ‌های افتاده، لابلای درز و شکاف دیوارها، زیر سنگ‌ها و غیره مخفی می‌شوند و تنها هنگام شب یا پس از باران‌های شدید به مدت کوتاهی ب صورت مخفیانه ظاهر می‌گردند. آن‌ها از مکان‌های خشک و در معرض تابش مستقیم نور خورشید یا روشنایی اجتناب می‌کنند. با وجود این‌که برخی از گونه‌ها، آفت گیاهی هستند اما هزارپاها به‌طور کلی و در مقایسه با حشرات، تأثیر قابل‌توجهی بر جوامع بشری ندارند.
هزارپا در هنگام ورود به منازل ابتدا در قسمت‌هایی مانند پاسیو و بالکن زیر قرنیزهای منزل تجمع می‌یابند. آن‌ها قادرند دیواره‌ها را بالا بیایند و از طریق ورودی‌های منزل به داخل راه پیدا کنند. یکی از محل‌های ورود هزارپا از قسمت زیرزمین و موتورخانه می‌باشد و نیز درزها و شکاف‌های درها و پنجره‌هایی که قابلیت نفوذ هوا در آن وجود دارد. شکاف‌ها و ترک‌های دیواره‌ها و سقف‌ها و نیز از کنار لوله‌های آب گرم و سرد ساختمان از دیگر راه‌های ورودی آن‌ها باشد. هزارپاها سمی نیستند، اما بسیاری از گونه‌ها دارای غده‌هایی هستند که قادر به تولید مایعات تحریک کننده روی پوست می‌شود، ممکن است در برخی افراد واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند. توصیه نمی‌شود که با دست خالی هزارپاها را لمس کنید زیرا ممکن است بوی بدی روی دست شما ایجاد شود. و از طرفی به مواد غذایی انبار شده و یا سایر وسایل منزل نظیر مبلمان و … آسیبی وارد نمی‌کند.
با این حال تعدادی از گونه‌های هزارپا وجود دارد که مایعی در زیر بدن خود ترشح می‌کنند که در صورت تماس با پوست به علت سمی بودن به شدت باعث تحریک و آلرژی پوستی می‌گردد. هزارپاها در جمعیت‌هایی با تعداد زیاد زندگی می‌کنند و به راحتی تبدیل به یک حشره مزاحم در منازل می‌شوند. هزارپا گوشت خوار، یک شکارچی بی‌رحمی بوده و به هر موجود زنده‌ی کوچکی بخصوص حشرات حمله می‌کند، گاهی ممکن است به انسان نیز حمله کنند و با نیش زدن از خون انسان تغذیه می‌کنند، البته این حالت خیلی نادر است و سم هزارپا برای انسان خطرناک نیست. گونه‌های ایرانی که اکثراً به رنگ زرد هستند، کشنده نیستند و فقط جای نیش آن‌ها باعث تورم روی پوست می‌شود. جالب است درد نیش هزارپا از نیش زنبور کمتر است محل التهاب نیش هزارپا به شکل متورم و قرمز رنگ با جای دو نیش در مرکز برآمدگی مشخص است. برای مبارزه با هزارپاها، باید از سمپاشی تخصصی روی خاک در فواصل مختلف استفاده کرد، معمولا با شروع فصل گرم باید سمپاشی صورت بگیرد و نوبت بعد اواخر و یک ماه بعد دوباره باید سمپاشی تجدید شود. تولیدمثل و تکثیر هزارپا در فصل بهار صورت می‌گیرد. آن‌ها کیسه‌های تخم خود را که حاوی 100 تخم می‌باشد در داخل خاک ذخیره می‌نمایند و ماده‌ها از آن‌ها نگهداری می‌کنند. اکثر گونه‌ها در سال دوم به بلوغ جنسی می‌رسند و قادرند چند سال بعد از آن هم زندگی کنند. آن‌ها ضمن رشد چندین بار پوست آندازی می کنند و پس از هربار پوست اندازی بر تعداد پاهایشان اضافه می‌شود.