مور یا مورچه حشراتی اجتماعی هستند و همانند زنبور عسل از راسته نازک بالان که در حدود 110 تا 130 میلیون سال پیش تکامل یافته اند. امروزه بیش از 12000 گونه مورچه طبقه‌بندی شده‌اند و تخمین زده می‌شود بیشتر از این تعداد باشند. مورچه‌ها به راحتی از شاخک‌های آرنج دارشان و ساختار گره مانندشان و کمر باریکشان قابل شناسایی هستند. اندازه اجتماع مورچه‌ها می‌تواند از چند ده مورچه شکارچی در یک حفره تا چند میلیون مورچه ساده و مورچه عقیم ماده و طبقه‌ای از کارگرها و سربازها و سایر گروه‌ها را در یک محدوده وسیع جغرافیایی شامل شود. گاهی اجتماع مورچه‌ها یک ابر جامعه توصیف شده است، زیرا مورچه‌ها در آن با یکدیگر کار می‌کنند و از اجتماع خود دفاع می‌کنند. در درمان خانگی مورچه می‌توان از سرکه سفید و ادویه جات با رایحه‌های قوی برای دور کردن مورچه‌ها استفاده کرد. اجرای اصول بهسازی در محیط و بستن کلیه منافذ شامل درزها و شکاف‌های منزل می‌باشد که از مهم‌ترین اقدامات در جهت خلاص شدن از شر مورچه‌ها به شمار می‌آید. در صورت عدم اجرای این مرحله کلیه روش‌های مقابله با مورچه‌ها با شکست مواجه می‌شود. استفاده از حشره‌کش‌های نادرست باعث نقل و انتقال مورچه‌ها به محل دیگر و ایجاد گونه‌های مقاوم خواهد شد.
مورچه
مورچه بالدار
مورچههای بالدار معروف به Alates هستند. اکثر مورچه‌ها بدون بال هستند این در حالی است که در برخی از ماه‌های سال ازدحام مورچههای بالدار افزایش می‌یابد. مورچههای بالدار تقریباً شباهت زیادی به مورچههای معمولی و موریانه‌ها داشته که بال دارند و بیشتر در فصل گرم و رطوبتی سال قابل مشاهده می‌باشند. شاخک‌های خمیده و باریکی کمر باعث شده که بدن مورچه بالدار دو قسمتی به نظر برسد. بال‌های عقبی کوچکتر از بال‌های جلویی است. مشخصات ظاهری ذکر شده در مورچههای بالدار به صورت کامل آن‌ها را از موریانه‌های بالدار متمایز می‌نماید. موریانه‌های بالدار دارای شاخک‌هایی مستقیم و کمری پهن می‌باشند که بدن از لحاظ ظاهری یک قسمتی است و بال‌های جلویی و عقبی از نظر طولی یکسان هستند. بال مورچه‌ها پس از جفت‌گیری می‌افتد و آن‌ها به دنبال محلی برای استقرار مجدد خود می‌خزند و لانه گزینی می‌کنند. مورچه‌ها از بوی نعنا متنفر هستند و قادرند ارگانیسم‌های باکتریایی و قارچی که عامل انتقال بیماری جدی به انسان هستند را به افراد انتقال دهند. از جمله مورچه‌هایی که بیماری را انتقال می‌دهند به مورچه فرعون می‌توان اشاره کرد که در انتقال ارگانیسم‌هایی مانند سالمونا، استافیلوکوک، کلوستریدیوم و استرپتوکوک نقش اساسی دارد. در برخی مواقع گزش مورچه‌ها علائم و بیماری‌های بسیار جدی را به انسان انتقال می‌دهد یا حتی می‌تواند با واکنش‌های آلرژیکی یا حساسیت‌های بیش از حد به سموم مورچه در فرد بروز پیدا کند. گزش مورچه عوارضی مانند درد شدید، تورم، خارش و حتی احتمال بروز شوک آنافلاکسی را ممکن است به همراه داشته باشد. برخی از انواع مورچه‌ها به حمام و برخی به آشپزخانه یا به داخل اتاق‌ها هجوم می‌آورند. لازم به ذکر است مورچه قادر است ارگانیسم‌ها را از سطل زباله به قسمت‌هایی مانند ظروف محتوی مواد غذایی یا حتی سطوحی که شما با آن تماس دارید انتقال دهد و مشکلات و آسیب‌های جدی را به سلامت وارد نماید. مورچه‌ها بیشتر جذب مواد شیرین، پروتئین مواد روغنی می‌شوند و پس از پیدا نمودن منابع غذایی، ماده‌ای به نام فورمون ترشح می‌کنند که سایر مورچه‌ها از این طریق مسیر دسترسی به مواد غذایی را ردیابی می‌کنند. شاخک‌ها عضو مخصوص برای بویایی، لامسه، چشایی و شنوایی می‌باشد و از این طریق غذا را ردیابی می‌کنند.
مورچه دروگر
مورچه دروگر در ارتفاعات و مناطق کوهستانی یافت می‌شود و یک مورچه قرمز رنگ است. این نوع مورچه می‌تواند می‌تواند 5/6 تا 10 میلی‌متر طول داشته باشد. چمن‌های تخت، باز و سایه کم به مورچههای دروگر اجازه می‌دهد تا تپه‌های خود را بسازند. این مورچه‌ها ترجیح می‌دهند لانه‌های خود را در خاک ماسه‌ای بسازند. مورچههای دروگر تمایل دارند از ورود به خانه‌ها خودداری کنند و بسیار بزرگ و مقاوم هستند. بسیاری از گونه‌های مورچه دروگر می‌توانند انسان را نیش بزنند و نیش آن‌ها بسیار دردناک می‌باشد. جدا از خود مورچه‌ها، تپه‌های بزرگ و پوشش گیاهی برهنه در نزدیکی لانه بارزترین نشانه‌های فعالیت مورچههای دروگر هستند. سه گونه‌ی رایج مورچههای دروگر: مورچههای دروگر قرمز، غربی و کالیفرنیایی وجود دارد که هر کدام رفتارهای منحصر به فرد، قالب‌ها و وظایف، تغذیه، الگوهای لانه سازی و مکانیسم‌های دفاعی دارند. یک آفت مهم کشاورزی در بسیاری از مناطق است. مورچههای دروگر سمی هستند. کلنی‌ها معمولاً حاوی یک ملکه منفرد هستند که مسئول تولید تخم‌ها است. تولید مثل بالدار که به آن swarmer یا alate نیز گفته می‌شود در تابستان‌ها تولید می‌شود. نرها پس از جفت شدن با ماده‌ها، که به دنبال ایجاد کلنی‌های جدید هستند، به زودی می‌میرند.
مورچه ریز سیاه
بسیار اندازه کوچکی دارند و طول مورچه کارگر حدود 5 میلی‌متر و اندازه ملکه 4 میلی‌متر می‌باشد و به رنگ قهوه‌ای تیره یا کاملاً سیاه رنگ دیده می‌شوند. این مورچه‌ها در زیر وسایل چوبی، سنگ و یا درز و شکاف بنای ساختمان لانه می‌کنند و در برخی مواقع جهت دسترسی به منابع آب و غذا به محیط داخل منزل راه پیدا می‌کنند و در داخل خاک یا زیر نخاله‌های انباشته شده در حیاط و محیط اطراف منزل پنهان می‌شوند. اگرچه این مورچه‌ها نیش می‌زنند ولی به دلیل اندازه‌ی بسیار کوچکشان تهدید جدی به حساب نمی‌آیند. نیاز به گرما و رطوبت باعث شده تا این مورچه‌ها به سرعت به داخل منزل راه پیدا می‌کنند. شروع تشکیل کلونی مورچههای سیاه از زیر نخاله‌ها، سنگ و آجر در اطراف منزل و نیز درز و شکاف منازل، سقف و نورگیر ساختمان و … می‌باشد و پس از رشد کلونی‌ها و افزایش جمعیت به فضای خالی بین دیوارها راه پیدا می‌کنند و در نتیجه مشاهده آلودگی مورچه در منازل نشان دهنده‌ی آن است که جایی داخل فضای خالی دیوار و یا در درز و شکاف‌ها با یک آلودگی با شدت بیشتر مواجه خواهیم شد. مورچههای ریز سیاه همه چیز می‌خورند و منابع غذایی مثل: ذرت، مواد چرب، شهد گیاهان، سایر حشرات، شیره‌ی گیاهان، مواد غذایی شیرین، دانه‌های غلات و… را جهت تغذیه ترجیح می‌دهند. محدوده‌ی جغرافیایی که مورچههای ریز سیاه مستقرند بسیار گسترده بوده و در اکثر محیط‌های شهری و صنعتی گستردگی این گونه از مورچه‌ها به وضوح نمایان است. کلونی این مورچه‌ها در حدود هزاران نفر می‌باشد و در مناطق تاریک که محافظت شده باشد مستقر می‌شوند. کارگران در جهت تهیه غذا مشغول به کار هستند و در امتداد درز و شکاف دیوارها قابل مشاهده می‌باشند. داخل منازل این مورچه‌ها داخل وسایل چوبی، دیوار، زیر فرش یا درز و شکاف قرنیز و چهارچوب درها مشاهده می‌شوند. اسپری مستقیم محلول 50-50 سرکه و آب روی مورچه هم مورچه‌ها را از بین می‌برد و هم اثر دفع کنندگی دارد. مورچه‌ها از فلفل به شدت متنفر هستند. فلفل مورچه‌ها را نمی‌کشد اما قطعاً آن‌ها را از بازگشت به منزل منصرف می‌کند. مورچههای ریز دارای جمعیت زیادی بوده و هر کلونی از 2 یا چند ملکه تشکیل شده است. ازدحام مورچههای ریز سیاه در ماه‌ای اردیبهشت و خرداد می‌باشد که پس از جفت گیری اکثر حشرات بالغ می‌میرند.
مورچههای پا سفید
مورچه‌هایی به رنگ سیاه با پاهایی رنگ پریده که از شهد گیاهان، سایر حشرات مرده و مواد پروتئینی از منابع غذایی این مورچه‌ها به شمار می‌رود. روی شاخه‌ها و تنه‌های درختان دیده شده و مسیرهای پیاده روی آن‌ها جهت حمل مواد غذایی و ذخیره در لانه‌ها می‌باشد. آن‌ها از هر سوراخ کوچکی وارد شده و در مسیری به سمت آشپزخانه و حمام جهت تغذیه از مواد خوراکی مایع و جامد حرکت می‌کنند. اغلب در دختان، زیر بستر برگ‌ها، مالچ و در قسمت‌های بیرونی لانه می‌کنند. در داخل حفره‌های دیوار و درزها و ترک‌ها یافت می‌شوند و دارای مستعمرات بزرگی بوده که حاوی چندین پناهگاه در یک منطقه به هم پیوسته‌اند. در مسیرهای طولانی با تعداد زیاد به صورت خطی سیاه رنگ در یک ساختمان دیده می‌شوند.
مورچههای دزد
به رنگ زرد تا قهوه‌ای روشن با چشمان بسیار کوچک و نیش‌دار می‌باشند که اندازه آن‌ها 5/0 تا 3 میلی‌متر است. این مورچه‌ها دارای قلمرو بسیار کوچک شامل چند صد تا چند هزار کارگر به همراه تعداد زیادی ملکه بوده و نزدیک به لانه گونه‌های دیگری از مورچه‌ها لانه می‌کنند. در قسمت زیرین سنگ‌ها در محوطه بیرون و بیشتر نزدیک به سایر مورچههای بزرگتر لانه کرده و از غذا و لاروهای جوان آن‌ها جهت تغذیه سرقت می‌کنند. وقتی داخل منازل می‌شوند در داخل دیوارها و فندانسیون ساکن شده و محتوای پروتئین بالا نظیر گوشت، چربی، پنیر، دانه و حشرات مرده را برای تغذیه ترجیح می‌دهند. کلونی مورچههای دزد هم در داخل و هم در فضای باز خانه یافت می‌شوند. لانه‌ها بزرگ هستند و اغلب داری تونل‌های کوچکی هستند که به لانه‌ای نزدیک مورچههای بزرگتر متصل می‌شوند و معمولاً غذا و بچه‌هایشان را می‌دزدند. حتی در مواردی شناخته شده‌اند که آن‌ها لانه مورچههای دیگر را میز تصاحب می‌کنند.
مورچه مریخی
این نوع مورچه‌ها به رنگ قهوه‌ای تیره تا رنگ پریده هستند. با شور و هیجان زیاد از تمام اشیای داخل محوطه بالا و پایین می‌روند. این حشرات به طور معمول بالدار بوده و دارای بدنی راه راه می‌باشند. زیستگاه اصلی این حشرات در زیر خاک، سنگ و یا در قسمت‌های پوسیده چوب ساکن می‌شوند و از شهد داخل ریشه گیاهان تغذیه می‌کنند. ماده‌های بالدار این نوع از مورچه سه برابر بزرگتر از کارگران بوده و نرها بسیار کوچک هستند.
مورچه هرمی
این مورچه‌ها به رنگ نارنجی کمرنگ تا قهوه‌ای تیره، بلند، باریک و ترکه‌ای هستند. به صورت اجتماعی زندگی می‌کنند ولی در تعداد زیاد دیده نمی‌شوند و به ندرت به تنهایی به دنبال غذا می‌روند. در خاک لانه سازی می‌کنند و مناطق باز و آفتابی را ترجیح می دهند. ورودی لانه این مورچه به شکل یک سوراخ است که توسط تپه‌ای از خاک حفاری شده احاطه شده است. لانه‌ها در داخل منزل قرار ندارند و معمولاً کوچک بوده و عمق کمی دارند و تنها دارای یک ملکه هستند. از انواع مواد غذایی از جمله حشرات و مواد دیگر که در اولویت آن شیرینیجات است تغذیه می‌کنند. در لانه‌هایی که روشن، آفتابی، فضای باز و درمجاورت لانه مورچههای آتشین ساکن شده چرا که شکارچیان خوبی برای مورچه‌ای بالدار آتشین نر و ماده هستند. گاهی اوقات در جستجوی غذا یا رطوبت به ساختمان‌ها حمله می‌کنند. نر و ماده‌های بالدار در ماه‌های تابستان برای تشکیل کلونی‌های جدید تجمع می کنند و جفت گیری صورت می‌گیرد.
مورچه فرعون (مورچه ریز زرد)
به رنگ زرد کم رنگ مایل به قرمز بوده که در قسمت بالا و عقب شکم دارای سایه‌های سیاه رنگ است. این مورچه‌ها نیش دار هستند. بسیار ریز بوده و نهایت طول آن‌ها 2 میلی‌متر می‌باشد. تغذیه این حشرات از شیرینی جات و حشرات مرده بوده و در مسیرهای تنگ و باریک حرکت می‌کنند. دارای چند ملکه هستند و در مکان‌های تو در تو ساکن می‌شوند. این مورچه‌ها بیشتر در مناطق استوایی در زیر برگ‌ها نزدیک به سازه‌ها یافت می‌شوند و پس از ورود به خانه در حفره‌های دیوار، کابینت، جعبه‌های حاوی مواد خوراکی و شکاف و فضاهای قابل دسترس دیگر وارد می‌شوند و به تمام نقاط گرم حمله‌ور می‌شوند. لکه‌های چربی و خرده‌های مواد غذایی، اجساد حشرات مرده، لکه‌های مایعات و نوشیدنی‌ها این آفت را به سرعت جذب می‌نماید. مورچههای فرعون همه نوع غذا می‌خورند، اما در منزل بیشتر سمت آب و مواد پروتئینی جذب می‌شوند. آن‌ها همچنین حشرات دیگر را می‌خورند. می‌توانند انسان و حیوانات خانگی را گاز بگیرند. این حشره به عنوان آفت شناخته شده در کارخانه‌ها، ساختمان‌های اداری، بیمارستان‌ها و منازل تبدیل شده است. زمانی که مورچه فرعون از تخم به حشره بالغ تبدیل شود حدوداً 38 روز می‌باشد. ماده‌ها 4 الی 12 ماه زندگی می‌کنند ولی مورچه ریز زرد کارگر فقط تا 10 هفته زنده می‌ماند از طرفی مورچههای نر 3 الی 5 هفته بعد ازجفت گیری می‌میرند و ملکه نیز 4 تا 12 ماه زندگی می‌کند. این گونه مدام در حال ایجاد مستعمرات جدید بوده و همواره گروه کوچکی از کارگران و یک ملکه مهاجرت می‌کنند تا برای خود یک کلونی جدید راه اندازی نمایند.